You are not allowed to perform this action

جایگشت‌های باتکرار

گاهی جایگشت‌هایی داریم که عناصر آن‌ها همگی متمایز نیستند. در این صفحه، چنین جایگشت‌هایی را بررسی می‌کنیم.

یک مثال

فرض کنید ۴ توپ قرمز، ۳ توپ آبی و ۲ توپ سبز داریم و می‌خواهیم این توپ‌ها را در یک ردیف بچینیم. توجه کنید توپ‌های هم‌رنگ، یک‌سان هستند و تمایزی ندارند. تعداد روش‌های این کار قطعن $9!$ نیست زیرا برخی از اشیاء ما متمایز نیستند و حق نداریم با فرمول جای‌گشت‌های خطی مسئله را حل کنیم. پس باید به دنبال راه حل دیگری باشیم.

ما ۹ جایگاه داریم که در آن‌ها می‌تواند توپ قرار بگیرد. باید ابتدا ۴ جایگشت برای توپ‌های قرمز، سپس ۳ جایگاه از ۵ جایگاه باقی‌مانده برای توپ‌های آبی و در انتها ۲ جایگاه از ۲ جایگاه باقی‌مانده برای توپ‌های سبز انتخاب کنیم. پس طبق فرمول ترکیب‌ها و اصل ضرب پاسخ برابر $$\binom{9}{4}\binom{5}{3}\binom{2}{2}=\frac{9!}{4!5!}\frac{5!}{3!2!}\frac{2!}{2!0!}$$ $$=\frac{9!}{4!3!2!}$$ خواهد بود. در ادامه فرمولی کلی برای جایگشت باتکرار پیدا می‌کنیم.

فرمول جایگشت باتکرار

فرض کنید $k$ نوع شیء داریم که از نوع $i$-ام، $a_i$ شیء موجود است. می‌خواهیم تعداد جایگشت‌های این اشیاء را بیابیم. همانند مثال قبل، پاسخ برابر است با: $$\binom{a_1+a_2+…+a_k}{a_1}\binom{a_2+a_2+…+a_k}{a_2}…\binom{a_k}{a_k}$$ $$=\frac{(a_1+a_2+…+a_k)!}{a_1!(a_2+a_3+…+a_k)!}\frac{(a_2+a_3+…+a_k)!}{a_2!(a_3+a_4+…+a_k)!}…\frac{a_k!}{a_k!0!}$$ پس پاسخ برابر است با: $$ \frac{(a_1+a_2+…+a_k)!}{a_1!a_2!…a_k!} $$ اگر فرض کنیم $n=a_1+a_2+…+a_k$، پاسخ برابر $\frac{n!}{a_1!a_2!…a_k!}$ خواهد بود.

جایگشت با تکرار را با $\binom{n}{a_1, a_2, …, a_k}$ نیز نشان می‌دهند.

مثال:

  1. چند جایگشت از کلمه‌ی combination وجود دارد؟
  2. در چند جایگشت آن حرف t بعد از یکی از حروف n می‌آید؟
  3. در چند جایگشت آن، هیچ دو حرف صداداری، مجاور نیستند؟

پاسخ

  1. در این کلمه از هر یک از حروف o, i, n دو تا و از بقیه‌ی حروف یکی داریم. پس پاسخ برابر است با:$$\frac{11!}{2!2!2!}$$
  2. بلوک دو حرفی tn را یک عنصر می‌گیریم. بنابراین ۲ عنصر o، ۲ عنصر i و ۸ عنصر متفاوت دیگر باقی می‌ماند که تعداد جایگشت‌های‌شان برابر است با:$$\frac{10!}{2!2!}$$
  3. ابتدا حروف بی‌صدا را جایگشت می‌دهیم. این کار به $\frac{6!}{2!}$ طریق قابل انجام است. حال بین حروف بی‌صدا ۷ فضا برای حروف دیگر به وجود می‌آید که در هر فضا، حداکثر ۱ حرف صدادار می‌تواند قرار گیرد. پس مکان‌های حروف صدادار، $\binom{7}{5}$ حالت دارد. جایگشت دادن حروف صدادار نیز $\frac{5!}{2!2!}$ حالت دارد. پس در کل پاسخ برابر $$\frac{6!}{2!}\binom{7}{5}\frac{5!}{2!2!}$$ است.

مسائل نمونه